Kajian penyelidik menunjukkan mikroplastik boleh didapati di mana-mana, termasuk dalam pembentukan plak jantung, yang secara signifikan meningkatkan risiko kejadian buruk berkaitan jantung.
Isu pencemaran mikroplastik terhadap alam sekitar semakin mendapat perhatian masyarakat. Penyelidikan menunjukkan apabila mikroplastik memasuki tubuh manusia, ia boleh meningkatkan risiko serangan jantung, strok, atau kematian.
Apakah jenis tingkah laku harian yang meningkatkan risiko manusia termakan mikroplastik?
Lin Xiaoxu, pakar virologi Amerika Syarikat dengan ijazah kedoktoran dalam mikrobiologi, menjelaskan tentang mikroplastik dan nanoplastik dalam program “Health 1+1” di New Tang Dynasty TV dan cara mengurangkan pendedahan kepada bahan itu.
Plastik adalah produk penting dalam pengeluaran perindustrian dan sangat berkait dengan kehidupan seharian. Apabila produk plastik merosak, ia menjadi mikroplastik atau lebih kecil nanoplastik. Mikroplastik ialah kepingan plastik yang lebih kecil daripada 5 milimeter, manakala nanoplastik berukuran di bawah 1 mikron (1,000 nanometer).
Sumber mikroplastik
Lin menjelaskan pada setiap hari produk plastik mengeluarkan mikroplastik. Tekstil sintetik membuang serpihan gentian, dan tayar yang haus menghasilkan habuk yang mengandungi plastik. Malah botol air plastik yang kelihatan licin boleh mengeluarkan mikroplastik semasa proses mencuci.
Secara semula jadi, cahaya matahari dan sinaran ultraungu secara berterusan merendahkan plastik kepada zarah yang lebih kecil. Tekstil, produk kebersihan, botol, beg, partikel yang dikeluarkan dari kilang, habuk tayar, pukat ikan dan banyak lagi semuanya menyumbang kepada pencemaran mikroplastik. Manusia dan haiwan menelan sebahagian daripada partikel ini, manakala yang lain terkumpul dan terurai di lautan dan tanah. Organisma marin seperti kerang-kerangan, ikan kecil dan udang, terutamanya yang berhampiran pantai, sangat terdedah kepada termakan mikroplastik.
Lin menekankan sumber utama mikroplastik adalah sisa industri dan pembuangan air sisa, yang boleh menyebabkan kerosakan alam sekitar ketara jika tidak dirawat dengan secukupnya.
Oleh itu, sebelum air sisa dibebaskan dari kilang, ia mesti menjalani proses seperti penapisan, penyingkiran pasir, pemendapan, tindak balas biologi, pengklorinan, rawatan ultraungu, teknologi membran, dan lain-lain untuk mengeluarkan lebih 90 peratus mikroplastik. Walau bagaimanapun, penghapusan sepenuhnya tidak dapat dicapai. Persekitaran semula jadi mungkin mengambil masa ribuan hingga puluhan ribu tahun untuk mengurai jumlah mikroplastik dengan sepenuhnya.
Bahaya mikroplastik kepada kesihatan
Mikroplastik biasanya memasuki ke dalam badan melalui pengambilan makanan dan minuman, manakala nanoplastik boleh disedut. Selain daripada membran mukus yang menjengkelkan secara langsung, mikroplastik boleh membawa mikrob persekitaran seperti bakteria dan virus ke dalam badan.
“Jika anda termakan sesuatu yang bertoksik, biasanya orang akan berkata untuk membasuhnya dengan segera, tetapi mikroplastik adalah zarah yang sangat kecil yang melekat pada permukaan perut. Ia tiada jaminan dengan mencuci akan dapat mengeluarkannya; badan perlu perlahan-lahan menghapuskannya, meningkatkan beban kepada badan,” kata Lin.
Kajian mendapati selepas terdedah kepada cahaya ultraungu dan degradasi mikrob dalam persekitaran semula jadi, mikroplastik menjadi lebih penjerap, membentuk kompleks dengan pelbagai bahan pencemar alam sekitar pada permukaannya, menjadikannya lebih bertoksik kepada organisma.
Mikroplastik, yang berfungsi sebagai pembawa logam berat dan patogen, mempamerkan pelbagai toksik apabila memasuki badan. Kebanyakan mikroplastik yang ditelan melalui makanan dikumuhkan melalui najis, tetapi sebahagian kecil boleh kekal di dalam usus selama beberapa hari, menyebabkan kerosakan usus, keradangan, dan gangguan mikrobiota usus.
Dari masa ke masa, mikroplastik boleh diserap ke dalam sel usus dan memasuki aliran darah, merosakkan organ dan sistem di seluruh badan. Organ-organ seperti hati dan buah pinggang serta sistem badan seperti sistem imun, pembiakan dan saraf terjejas terutamanya. Selain itu, penyedutan mikroplastik yang berlebihan boleh menyebabkan kerosakan tisu pernafasan dan penyakit.
Pada bulan Mac, satu kajian yang diterbitkan dalam New England Journal of Medicine mendapati kebanyakan plak arteri karotid mengandungi mikroplastik. Kajian itu melibatkan 257 pesakit berumur 18 hingga 75 tahun dengan stenosis karotid tanpa gejala. Berikutan penyingkiran plak dari arteri, penyelidik mengesan polyethylene dalam 150 pesakit (58.4 peratus) dan polyvinyl chloride dalam 31 pesakit (12.1 peratus) dari plak arteri karotid yang dikeluarkan.
Makrofaj dalam plak mengandungi zarah asing yang boleh dilihat, beberapa dengan tepi bergerigi dan kandungan klorin. Kajian itu mencadangkan bahawa pesakit dengan mikroplastik yang dikesan mempunyai 4.5 kali lebih tinggi risiko serangan jantung, strok, atau kematian berbanding mereka yang tidak mempunyai mikroplastik.
Cara mengelakkan daripada termakan mikroplastik
Bagaimana anda boleh mengurangkan pengambilan mikroplastik dalam kehidupan seharian?
Lin mencadangkan langkah pencegahan berikut:
- Penapis air: Melabur dengan membeli penapis air berkualiti tinggi yang mampu mengeluarkan mikroplastik. Cari penapis dengan saiz liang halus atau yang direka khusus untuk menapis mikroplastik.
- Elakkan bekas plastik: Pilih botol air kaca atau keluli tahan karat dan bukannya plastik. Botol plastik boleh menumpahkan mikroplastik, terutamanya apabila ia terdedah kepada haba atau cahaya matahari. Tukar dari plastik ke bekas kaca untuk menyimpan makanan. Kaca tidak terurai menjadi mikroplastik dan lebih selamat untuk penyimpanan makanan.
- Berhati-hati dengan pembungkusan makanan: Pilih hasil segar yang tidak dibalut berbanding barang yang telah dibungkus. Apabila membeli barang berbungkus, pilih barang dalam kaca atau kadbod berbanding plastik.
- Minimumkan penggunaan makanan yang diproses: Makanan yang diproses selalunya datang dalam pembungkusan plastik dan boleh mengandungi tahap mikroplastik yang lebih tinggi. Memasak di rumah menggunakan bahan-bahan segar dapat mengurangkan pendedahan kepada mikroplastik.
- Elakkan plastik sekali guna: Kurangkan penggunaan plastik sekali pakai seperti kutleri plastik, penyedut minuman dan beg plastik. Barangan ini menyumbang kepada pencemaran dan mendegradasi menjadi mikroplastik dari semasa ke semasa.
- Gunakan fabrik semula jadi: Gentian sintetik daripada pakaian boleh mengalirkan mikroplastik semasa mencuci. Pilih fabrik semula jadi seperti kapas, bulu dan sutera, dan gunakan beg dobi yang direka untuk memerangkap mikrofiber.
- Basuh tangan dengan kerap: Terutamanya selepas menggunakan sarung tangan, kerana sisa plastik di dalam sarung tangan boleh dipindahkan ke tangan.
- Teliti kosmetik: Elakkan kosmetik yang mengandungi mikroplastik, seperti manik mikro dalam krim skrub dan kilauan dalam produk solekan. Cari alternatif semula jadi sebaliknya.
Menurut Pertubuhan Kerjasama Ekonomi dan Pembangunan (OECD), pada 2019, kira-kira 6.1 juta tan sisa plastik memasuki persekitaran akuatik dan 1.7 juta tan “terlepas” ke lautan.
Pada 2021, kajian oleh Meijer et al. menyenaraikan Malaysia sebagai penyumbang kedua terbesar kepada pencemaran lautan, sekalipun penemuan itu dipertikaikan.
Perbadanan Pengurusan Sisa Pepejal dan Pengurusan Awam (SWCorp) merekodkan sejumlah 101,949 tan atau 13 peratus daripada sampah yang dihasilkan oleh penduduk Kuala Lumpur dan Putrajaya pada 2021 adalah plastik.
Keseluruhannya, penduduk menghasilkan 772,349 tan sampah pada tahun berkenaan.
Usaha kitar semula plastik di Malaysia boleh dikatakan gagal kerana hanya pada kadar 33 peratus setakat 2022, berbanding sasaran 40 peratus menjelang 2025.
